به گزارش عیّوق، رئیس‌جمهور پزشکیان روز جمعه گذشته سفری یکروزه به کشور آذربایجان داشت و جهت شرکت در هفدهمین اجلاس سران کشورهای سازمان همکاری‌های اقتصادی موسوم به اکو که در شهر خان‌کندی مرکز منطقه ژئوپولوتیک قره‌باغ برگزار شد به این کشور سفر کرد.
نخستین سفر خارجی پرزیدنت مسعود پزشکیان پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، تنها یک حضور نمادین در اجلاس اکو در مرکز قره‌باغ نبود؛ این سفر حامل پیامی راهبردی از ایران به منطقه بود که همانا ایران پس از جنگ، نه تنها منزوی نشده، بلکه مصمم‌تر از همیشه به دنبال باز آرایی دیپلماسی منطقه‌ای و تثبیت نقش محوری خود است.
سفر پزشکیان به کشور آذربایجان نه تنها فرصتی برای حضور در یک اجلاس منطقه‌ای با اهمیت اقتصادی و سیاسی بود بلکه بستری فراهم آورد برای بیان حقایق جنگ تحمیلی اخیر با اسرائیل، تلاش برای جلب حمایت کشورهای منطقه و بازتعریف دیپلماسی فعال منطقه‌ای ایران در دوران پس از جنگ ۱۲ روزه اخیر بود.
گرچه برخی از تحلیلگران معتقدند این سفر با هدف ثبت اعتراض دیپلماتیک به همکاری احتمالی باکو و تل‌آویو انجام شد اما از سوی دیگر، پرزیدنت پزشکیان در حاشیه اجلاس درباره موضوعات کلیدی تجارت، حمل و نقل، انرژی، مسائل امنیتی و مبارزه با تروریسم با همتایان خود گفتگو کرد و برای همین، می توان گفت که این نشست فرصتی برای تقویت انسجام اقتصادی و سیاسی کشورهای منطقه در مواجهه با فشارهای خارجی و تهدیدات مشترک محسوب گردید…
◾️خان اول
اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی موسوم به ECO اکو Economic Cooperation Organization که در دوره‌های پیشین گاه به یک محفل تشریفاتی تقلیل یافته بود، این‌بار در شهر خان‌کندی منطقه قره‌باغ با موضوعات ملموس و همکاری‌محور همراه شد به نحوی که پزشکیان در سخنرانی‌اش با اشاره به ضرورت همکاری‌های فناورانه و انرژی‌محور میان اعضا، پیشنهاد تأسیس مرکز هوش مصنوعی منطقه‌ای و توسعه گردشگری دیجیتال را ارائه کرد، این پیشنهادها گرچه شاید در نگاه اول جنبه نمادین داشته باشند اما در متن تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های انتقال فناوری به ایران، حامل پیام راهبردی بودند که همانا یران به دنبال ایجاد زیست بوم‌های منطقه‌ای موازی با جهان غرب است.
این اجلاس بر چشم‌انداز ۲۰۳۵ اکو، تلاش برای خروج این سازمان از رکود مزمن و تبدیل آن به نهادی توسعه‌محور تمروز داشت کمااینکه گفتگوی پرزیدنت ایران با روسای جمهور پاکستان، ترکیه، تاجیکستان و سایر اعضا نشان داد که ایران خواهان پیوند زدن همکاری‌های سیاسی با روابط اقتصادی است؛ موضوعی که می‌تواند در آینده به انسجام عملی‌تری در سازمان اکو منجر گردد.
انتخاب خان‌کندی در مرکز منطقه مورد مناقشه قره‌باغ، به عنوان میزبان اجلاس اکو، انتخابی ساده و تصادفی نبوده است بلکه جمهوری آذربایجان با هدف مشروعیت‌بخشی به حاکمیت خود بر این منطقه، کوشید از ظرفیت اجلاس اکو بهره‌برداری نمادین کند.
حضور مسعود پزشکیان در این شهر نیز نشان داد که ایران دیگر قصد ندارد صرفاً ناظر منازعات منطقه قفقاز جنوبی باشد بلکه با پذیرش واقعیت‌های جدید ژئوپلیتیک، وارد فاز تنظیم مجدد روابط با باکو شده است.
در این راستا، استقبال رسمی الهام علی‌اف از رئیس‌جمهور ایران و دیدار دوجانبه آنان، پیام روشنی برای منتقدان داخلی و خارجی روابط ایران – آذربایجان داشت؛ رقابت‌ها جای خود را به همکاری‌های عمل‌گرایانه داده‌اند و قرار نیست مشکلات بین دو کشور به گره کور تبدیل شود لذا قدرت‌های فرامنطقه‌ای نباید بیش از این بر روی افزایش اختلافات ایران و آذربایجان حساب باز کنند.
◾️خان دوم
کارشناسان مسائل سیاسی معتقدند اهمیت این سفر پس از سردی روابط دو کشور ایران و آذربایجان در سال‌های اخیر بسیار موثر بوده و تلاش‌ها برای احیای روابط پس از دوره‌ای دشوار صورت می‌گیرد زیرا تنش‌های دیپلماتیک در سال‌های اخیر به ویژه پس از حمله ۲۰۲۳ به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران شدت گرفته بود اما در دیپلماسی، زمان‌بندی و لحن بسیار اهمیت دارند.
در حقیقت، سفر مسعود پزشکیان نشان‌دهنده آمادگی ایران برای برگرداندن صفحه منطقه است و در عوض، آذربایجان این نکته را روشن کرده که مشارکت‌های جهانی آن – شامل کشورهای غربی – به منظور تهدید هیچ یک از همسایگان نیست؛ کمترین تهدید برای ایران، کشوری که جمهوری آذربایجان پیوند‌های تاریخی، دینی و خانوادگی عمیقی با آن دارد.
رئیس جمهور ایران در حاشیه اجلاس اکو علاوه بر دیدار با رئیس جمهور آذربایجان با رئیس جمهور تاجیکستان، نخست وزیر پاکستان و رئیس جمهور ترکیه نیز گفتگو کرد و در این اجلاس به ایراد سخن پرداخت.
سران کشورهایی نظیر آذربایجان، ترکمنستان، افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، پاکستان و قزاقستان در این اجلاس شرکت کردند که فرصتی برای تبادل‌نظر در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و همچنین ایجاد زمینه‌های همکاری مشترک در راستای منافع منطقه‌ای بود.
رئیس جمهور پزشکیان در این اجلاس با اشاره به تلفات انسانی زیاد تجاوز رژیم اسرائیل علیه ایران گفت: در این جنگ نیروهای مسلح ایران وفق ماده ۵۱ منشور ملل متحد به دفاع مشروع از ملت ایران، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورمان پرداخته و درس بزرگی به متجاوزان دادند و مانع گسترش جنگ در منطقه شدند.
وی افزود: از موضع‌گیری‌های مسئولانه کشورهای منطقه و اعضای سازمان اکو در طول این بحران تشکر می‌کنم زیرا بسیاری از سازمان‌های جهانی و منطقه از جمله نشست وزرای خارجه کشورهای اسلامی رای قاطعی در محکومیت حملات رژیم اسرائیل علیه ایران اتخاذ کردند.
◾️خان آخر
مهم‌ترین دستاورد دیدار مسعود پزشکیان با رهبران ترکیه، پاکستان، تاجیکستان و آذربایجان در حاشیه اجلاس اکو، احیای مسیر گفتگوهایی بود که در سال‌های اخیر به ویژه پس از تنش‌های مرزی و مسئله کریدور زنگزور، دچار اُفت شده بودند.
ایران با تکیه بر دیپلماسی آرام، استفاده هوشمندانه از ظرفیت‌های سازمان‌هایی مانند اکو و بهره‌گیری از همسویی‌های موقت با کشورهایی همچون ترکیه و پاکستان، در پی آن است که در کنار کاهش فشارهای غربی، جایگاه بازیگری خود را در معادلات منطقه‌ای تثبیت کند.
کارشناسان سیاسی می‌گویند اجلاس اکو در خان‌کندی، یک آزمون بود؛ آزمونی که ظاهراً دولت پزشکیان از آن سربلند بیرون آمد؛ آنهم نه با شعارهای انقلابی بلکه با زبان دیپلماسی واقع‌گرا، اقتصادی‌محور و بدون تنش‌آفرینی غیرضرور که تاکنون نظیر آن در سیاست‌های ایران مشاهده نشده بود.
دیپلماسی مسعود پزشکیان آرام است اما خاموش نیست به طوری که سفر هفته گذشته او به خان‌کندی – مرکز قره‌باع – نشان داد که دولت چهاردهم به دنبال احیای نقش ایران در نهادهای منطقه‌ای، بازسازی اعتماد همسایگان و ایفای نقش فعال در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای است؛ مقوله‌ای که دولت سیزدهم نتوانست به تحقق آن دست یابد!
به نظر می‌رسد دولت چهاردهم با تکیه بر تجربیات گذشته و با نگاهی عمل‌گرایانه به تحولات منطقه، تلاش می‌کند تا جایگاه ایران را به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار و مسئول در سطح منطقه‌ای بازتعریف کند و اتفاقاً سفر جمعه گذشته رئیس دولت چهاردهم به باکو، آغازی برای این مسیر جدید دیپلماسی منطقه‌ای ایران بود.
بدین ترتیب، اگر این رویکرد با استمرار، هماهنگی نهادهای حاکمیتی و حمایت افکار عمومی همراه شود می‌توان امیدوار بود که ایران بار دیگر به جایگاه طبیعی خود در منطقه قفقاز بازگردد؛ جایگاهی نه فقط به مثابه یک قدرت نظامی، بلکه به مثابه یک محور گفتگو و توسعه، و اتفاقاً به نظر می‌رسد ایران در دوره دولت پرزیدنت پزشکیان بر روی آن حساب کرده و قرار ندارد قفقاز را ببازد بلکه کوتاهی‌هایی که در گذشته وجود داشته را جبران کند تا بتواند در معادلات اقتصادی این منطقه نقش جدی‌تری ایفا نماید.
انتهای پیام/
